Rok 1990, jego znaczenie i obecność w naszej pamięci

Rok 1990 był punktem zwrotnym w przezwyciężaniu dziedzictwa komunistycznego i kształtowaniu demokracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. W większości z nich przyniósł on pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne, prezydenckie i samorządowe.

W 1990 roku nastąpiło zjednoczenie obu państw niemieckich. Dla krajów bałtyckich, takich jak np. Litwa, która jako pierwsza w tym regionie ogłosiła swoją niepodległość po 50. latach podległości wobec władzy sowieckiej - był to początek nowej ery. 

W roku 1990 rodziła się Europa, jaką znamy dziś. 

Od historycznego przełomu, kiedy to wraz z upadkiem komunizmu rozpoczęły się przemiany demokratyczne i wolnorynkowe, upłynęło nieco ponad 30 lat. Nadal jednak wiemy – jako społeczeństwo – o tych wydarzeniach nieproporcjonalnie mało. Z perspektywy historyka jest to zbyt krótki dystans czasowy, aby rozpocząć poważniejsze badania, z kolei politolodzy gotowi są raczej powiedzieć, że to zbyt odległa przeszłość i dlatego powinna być domeną… historyków. W promowaniu wiedzy na temat tamtego okresu niesprzyjający okazuje się także układ programu nauczania historii w szkole średniej. Wydarzenia z ostatniej dekady XX wieku umieszcza on na samym końcu cyklu edukacji historycznej. Wskutek czego, najczęściej, nauczyciele nie zdążą przerobić tego materiału przed końcem ostatniej klasy.

Konsekwencje tych sytuacji (bo są to różne, niezależnie od siebie zjawiska) są takie, że w dorosłe życie wchodzi obecnie kolejne pokolenie osób, które nie mają – bo z racji wieku mieć nie mogły – osobistego, biograficznego, doświadczenia czasu przełomu, ani też nie nabyły choćby szkolnej, podręcznikowej wiedzy na ten temat.

Warto zadbać o przywrócenie pamięci – jak i dostarczenie wiedzy – o tym ważnym okresie. 


Cele projektu

Celem projektu „1990 / Year One” jest:

  • zrozumienie i przybliżenie wiedzy na temat zmian, jakie zaszły w (i od) 1990 roku w trzech sąsiadujących ze sobą krajach (tworzących specyficzny region przygraniczny): Niemczech, Polsce i Czechosłowacji, oraz na Litwie jako pars pro toto krajów bałtyckich,
  • podniesienie świadomości na temat przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, które były wynikiem przezwyciężenia komunistycznej przeszłości, oraz tego, jak radzono sobie z historycznymi konfliktami i nowymi sporami, które wybuchły w kontekście mniejszości narodowych (którym władze komunistyczne odmawiały praw),
  • udostępnienie tej wiedzy wszystkim zainteresowanym, zwłaszcza młodzieży, ze wskazaniem wniosków, jakie my, współcześni Europejczycy, możemy z tej historii wyciągnąć. 


Uczestnicy i osoby zaangażowane w przygotowanie projektu

Udział w projekcie wzięła młodzież szkolna, nauczycielki i nauczyciele, historyczki i historycy, ekspertki i eksperci od public history, edukacji historycznej i obywatelskiej oraz świadkinie i świadkowie czasu z Polski, Czech, Niemiec i Litwy. 


Partnerzy projektu

Projekt „1990 / Year One. The democratic transformation in former Eastern Bloc countries” jest międzynarodowym projektem edukacyjnym, realizowanym w Polsce, Czechach, Niemczech i Litwie przez pięć niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które na co dzień zajmują się propagowaniem wiedzy o przeszłości oraz edukacją historyczną i obywatelską: 

  • Fundację „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego (Polska),
  • Instytut Pawła Włodkowica (Polska), 
  • Post Bellum (Czechy), 
  • Stiftung Adam von Trott, Imshausen e.V. (Niemcy),
  • Anykščių švietimo pagalbos tarnyba (Litwa).

Czas i miejsce realizacji projektu

Projekt „1990 / Year One. The democratic transformation in former Eastern Bloc countries” realizowany był od 2 listopada 2020 r. do 31 grudnia 2022 r. w Polsce, Czechach, Niemczech i Litwie w ramach programu Europa dla Obywateli (komponent: Pamięć o przeszłości Europy).


W ramach projektu zrealizowano pięć wydarzeń

Produkty edukacyjne powstałe w ramach projektu

W ramach projektu powstało szereg narzędzi edukacyjnych, które były wykorzystywane przez partnerów projektu do prowadzenia warsztatów z udziałem młodzieży szkolnej oraz nauczycielek i nauczycieli. Tymi, które zostały udostępnione publicznie są: 

Pełnoskalowa agresja rosyjska na Ukrainę i jej wpływ na projekt

Ze względu na trwającą pełnoskalową inwazję wojsk rosyjskich na Ukrainę pewne akcenty historii podejmowane w projekcie musiały ulec zmianie. Dotychczas nacisk kładziony był na pokazaniu, że przemian roku 1990 w perspektywie czasu doprowadziły do niewątpliwego sukcesu, jakim była (trwająca nadal) integracja krajów tzw. demokracji ludowej z Europą Zachodnią i jej strukturami (przede wszystkim z Unią Europejską). Po 24 lutym 2022 r. wydarzenia towarzyszące rozpadowi Bloku Wschodniego pokazywane muszą być jednak z przypomnieniem, że aspiracje proeuropejskie i suwerenne decyzje narodów są kontestowane przez zwolenników myślenia kategoriami stref wpływów i imperializmu rodem z XIX wieku. 
Wpłynęło to na tematy podejmowane w trakcie warsztatów. Widać to także po tytule debaty, która odbyła się we Wrocławiu jako podsumowanie projektu – „Długotrwałe konsekwencje rozpadu Związku Radzieckiego”, do udziału w której zaproszono ekspertów z Ukrainy i Litwy. Jest to ważny czynnik, o którym należy wspomnieć w kontekście niniejszego projektu.

 

Projekt „1990/Year One. The democratic transformation in former Eastern Bloc countries” był realizowany w Polsce, Niemczech Czechach i Litwie, w ramach programu „Europa dla Obywateli – Pamięć o przeszłości Europy” i został dofinansowany ze środków Komisji Europejskiej. 

zoom-1211-screen-Copy
wywiady-1-Copy
wywiady-2-Copy
The-list-of-participants-pupils-28-05-2021-foto-Copy
post---Pierwsze-lata-wolnej-Polski-1989-1993-Copy
Sigutis-Obeleviius-photo-Copy
post---Lithuanias-re-establishment-of-independence-Copy
Mariupol1-Copy
Mariupol5-Copy
IMG-1074-Copy
IMG-1073-Copy
IMG20211104124327resized20211104075057025-Copy
IMG-1072-Copy
grafika-5-Copy
IMG20211104113329resized20211104075058283-Copy
IMG201910041028066-Copy
IMG2370-Copy
grafika-8-Copy
grafika-4-Copy
grafika-1-Copy
grafika-2-Copy
14-1-Copy
diskuse-se-soudrukou-uitelkou-Copy
7-1-Copy
8-1-Copy
MG6236-Copy
MG6136-Copy

1990 / Year One

Chcesz być na bieżąco?

Zapisz się do naszego newslettera i dowiaduj się pierwszy o nadchodzących wydarzeniach!