Krąg z Krzyżowej jest jedną z najbardziej znanych niemieckich grup ruchu oporu, która podczas II wojny światowej działała przeciwko narodowosocjalistycznemu reżimowi Adolfa Hitlera. Działacze Kręgu z Krzyżowej, jak również wielu innych ludzi, którzy występowali w obronie wolności człowieka i sprawiedliwego świata, a wiec przeciwko przemocy i strukturom totalitarnym, swoim działaniem ryzykowali świadomie własne życie.

Grupa, po odkryciu przez gestapo w 1944 roku, została nazwana Kręgiem z Krzyżowej, gdyż trzy ważne spotkania przeciwników reżimu odbyły się w latach 1942 i 1943 w Domu na Wzgórzu w Krzyżowej w majątku hrabiego Helmutha Jamesa von Moltke.

Krąg z Krzyżowej zawiązał się wokół Helmutha Jamesa von Moltke i Petera Yorka von Wartenburg. Listownie postanowiono w 1940 roku utworzyć siatkę kontaktową, by wspólnie z innymi osobami o takich samych zapatrywaniach działać przeciwko ówczesnemu rządowi. Pierwsze kontakty rozszerzyły się znacznie w kolejnych miesiącach. Nie wszyscy działacze jednak należeli do Kręgu z Krzyżowej, nie wszyscy byli też informowani o całości przedsięwzięcia i brali udział w spotkaniach w Domu na Wzgórzu. W porównaniu z innymi grupami ruchu oporu w tym okresie, Krąg z Krzyżowej był grupą heterogeniczną. Należeli do niej ludzie najróżniejszych zapatrywań politycznych i przeróżnych wyznań, często mających odmienne zdanie. Zjednoczyli się, by poprzez dialog, pracując nad wspólnym celem, jakim było znalezienie sposobu na reorganizację Niemiec po klęsce III Rzeszy. Wśród działaczy Kręgu nie brakowało osób szlachetnie urodzonych, jak Adam von Trott zu Solz, Carl-Dietrich von Trotha lub Horst von Einsiedel, którzy wprawdzie wyznawali liberalne poglądy, lecz w większości o konserwatywnym nastawieniu. Dzięki Adolfowi Reichweinowi w kręgu znalazło się wielu socjaldemokratów, m.in. Carlo Mierendorf i Theodor Haubach, a później również i Julius Leber. Kościół katolicki reprezentowali głównie jezuici z obszaru Niemiec południowych (Delp, Łukaszek, Rósch i inni), jako przedstawicieli Kościoła protestanckiego wymienić trzeba Stelzera i Poelschaua.

Ruch oporu Kręgu z Krzyżowej jest często określany jako ruch pasywny, przez co niektórzy pomniejszali jego znaczenie. Prawdą jest, że działacze grupy, pomimo licznych kontaktów z grupami nie stroniącymi od przemocy, pracowali prawie wyłącznie teoretycznie. Wielu uczestników Kręgu sądziło, że narodowosocjalistyczny ruch można skuteczniej zwalczyć od wewnątrz, niż poprzez eliminowanie pojedynczych osób. Członkowie Kręgu ubolewali nad tym, że jednostka straciła swoje znaczenie poprzez ujednolicenie narodu, dlatego ich zdaniem należało dążyć do odbudowy podstawowych wartości. Narodowy socjalizm wśród mas będzie trwał tak długo, jak długo człowiek nie będzie mógł przejąć odpowiedzialności za siebie i swoje bezpośrednie otoczenie, nie będzie w stanie sam decydować.

Działacze Kręgu z Krzyżowej dążyli do szczegółowych reform państwa i społeczeństwa. Wierzyli, że tylko w ten sposób uda się stworzyć rzeczywisty przewrót o trwałym znaczeniu. Jak spowodować koniec rządów by osiągnąć dzień X? Czy poprzez wewnętrzne lub zewnętrzne wpływy ( np. kapitulacja) było wśród działaczy Kręgu z Krzyżowej kwestią sporną. W centrum ich przemyśleń stały jednak przygotowania do okresu po zakończeniu rządów nazistowskich.

W mniejszych grupach opracowywano plany na przyszłość w poszczególnych zakresach tematycznych. Wiele małych spotkań odbyto się również z konspiracyjnych powodów w Berlinie i Monachium a nie w "centrali" w Krzyżowej. W efekcie podczas spotkań omawiano wnioski, które często budziły kontrowersje, by po dyskusji przyjąć je już jako myśli przewodnie do ogólnospołecznej akceptacji. Do najważniejszych tematów omawianych przez działaczy Kręgu z Krzyżowej, należały problemy odbudowy państwa, prawo, polityka zagraniczna i gospodarcza oraz sprawy dotyczące świadomości politycznej. Szczególny nacisk kładziono również na rolę i znaczenie kościołów po wydarzeniach ostatnich lat. Członków ruchu oporu zgromadzonych wokół Helmutha Jamesa von Moltke wyróżniało silne jak na ówczesne lata powiązanie z Europą. Ruch narodowosocjalistyczny i jego zbrodnie ogarniające całą Europę zrodziły zwątpienie w sens istnienia niemieckiego państwa narodowego. Ponieważ wzmocniona współpraca stwarzała możliwości dla trwałego pokoju, plany grupy były nie tylko planami niemieckimi, lecz również europejskimi. Kontaktu z innymi państwami poszukiwano już podczas wojny. Dzisiejsza federacja europejska z unią monetarną była więc przedmiotem przemyśleń Kręgu z Krzyżowej.

Z powodu uwięzienia Helmutha Jamesa von Moltke Krąg z Krzyżowej uległ na początku roku 1944 rozwiązaniu. Dopiero po zamachu na Hitlera 20 lipca 1944 r. i następujących po nim aresztowaniach naziści odkryli niebezpieczną dla nich myśl intelektualistów, którzy spotykali się w Krzyżowej. Ośmioro spośród działaczy Kręgu z Krzyżowej zostało skazanych na karę śmierci, wśród nich również Helmuth James von Moltke.